یادداشتی بر نمایش «جهان انزوا»

یادداشتی بر نمایش «جهان انزوا»
بهرام روشن ضمیر

«این روزا کتابی مث اینو می تونی مفت بخری. همه ی کتابای کتابخونه ها رو که سال ها با دقت و علاقه جمع آوری شده ن و شاید بعضی شونم گهگاه کسی خونده باشه، چیدن کنار خیابونا...واسه فروش. اونم چی، مفت...متاسفانه من این یکی رو قبلا خریدم. قبل از این جریان...پول دادم بالاش. ولی خب می ارزید...کتاب غیر این که خونده میشه می تونه مصرفای دیگه ای هم داشته باشه. برای ورزش دادن مچ و پنجه ی پا ،با حداقل امکانات و کنترل میزان حرکات بدن...کتاب می تونه از هر آدمی یه چهره ی اهل مطالعه بسازه. اینی که میگم شدنیه ها! زمونه ای که کل کتابای کتابخونه ها رو چوب حراج زدن، از کتابای زایمان و پرتوشناسی، نسخه های مجله های انگلیسی پزشکی و .. تازه، برای شماهام یه چیزهایی پیدا میشه: چاپ اول و دوم خورشید طلوع می کند و دیگه، در انتظار گودو، اونم چی، همه ش قیمت چند نخ سیگار. کتابا مصرف دیگه ای هم دارن. [روی کتاب می ایستد] حالا قد من یک اینچ و نیم بلند تره. [با یک پا روی کتاب و یک پا روی زمین می ایستد] حالا یه ادم معلولم، یه ادم کج و کوله.» (از متن نمایشنامه)
جهان انزوا، نمایشنامه ای از نائومی والاس (متولد1960) بانوی نمایشنامه نویس آمریکایی است که در این سال‌ها، بارها در ایالات متحده و دیگر کشورهای جهان اجرا شده است .این اثر که در ایران به دست رکسانا مهرافزون ترجمه شده، به تازگی به کارگردانی لیلا رستمی شکوه، در فرهنگسرای ارسباران به روی صحنه رفته است.
جهان انزوا، که در اصل به صورت مونولوگ (تک شخصیتی) نوشته شده، حکایت مصائب شخصیتی به نام علی است که دیده ها و شنیده های خود از عراق دوران تحریم و جنگ و افکار مشوش و پریشان خود را شرح میدهد.
البته کارگردان ایرانی، دگرگونی هایی در کار انجام داده و مهمترین های آنها یکی تجزیه ی شخصیت به دو بازیگر به همراه یک بازیگر سوم بدون دیالوگ و دیگری زدودن عناصر محلی که به عراق اشاره میکند است.
در مورد اول، گمان میکنم او این دگرگونی نتیجه بخش بوده است. چراکه اجرای کل اثر با یک بازیگر مونولوگ از جذابیت کار میکاست. ولی در مورد دوم یعنی زدودن عناصری که اشاره مستقیم به عراق دارد، چندان کامل انجام نگرفته. نتیجه آنکه مخاطب با اندکی اطلاعات عمومی پی میبرد که منظور عراق است. اگر کارگردان میخواست به اثر را جهانشمول کند و شاید تا اندازه ای به وضعیت ایران نیز تعمیم بدهد، باید بیش از این متن را دگرگون میکرد. و اگر هم که منظور نظر، اشاره به تبعات منفی حضور آمریکا در منطقه و تحریم ها و جنگهای ناشی آن است، طبعا اشکالی در نام بردن از عراق و صدام نمی بود.
«پنج هزارتا کبوتر تو یک ماه به خاطر این تحریم مردن. نه پنج هزارتا بچه تو یک ماه به خاطر این تحریم مردن. حالا من تا پنج هزار می شمرم و بعدش شاید شما بفهمین پنج هزارتا یعنی چه قده. [به آرامی] یک، دو، سه، چهار، پنج، شش، هفت، هشت، نه، ده، یازده، دوازده، سیزده، چهارده...[مکث] خیلی طول میکشه آدم این همه رو بشمره. شبا کلید چراغو می زنیم برای خوندن کتابایی که یادمون رفته فروختیمشون، اما اصلا برقی وجود نداره. می ریم سراغ کابینت ها که یه کنسرو سوپ بخوریم اما هیچ کنسروی وجود نداره و کابینت خالیه. یه چنتایی مون می خواستیم چند خط شکایت مودبانه بنویسیم برای کمیته ی اجرایی سازمان ملل ولی واردات مداد ممنوع شده بود. انگار می ترسیدن از این مدادا برای ساختن سلاح کشتار جمعی استفاده بشه.همین تازگی خبری رسیده که با وجود ممنوعیت ورود مداد بالای یکی از دور افتاده ترین مسجد ها یه لونه پیدا شده که کلا از مداد درست شده بوده. احتکار. بعضی وقتا اگه موقعیت مناسب باشه، کتاب ممکنه برای خوندن هم استفاده بشه.» (از متن نمایشنامه)
جهان انزوا، بر اشتراکات و همبستگی های فرهنگی و فکری انسانها از نژادها و مذاهب و سرزمین های گوناگون تاکید میکند. اشارات میان متنی به آثار ادبی غربی و جاری شدن آنها از زبان یک شخصیت خاورمیانه ای، تلاشی موفق از سوی نویسنده آمریکایی بوده تا حس دلسوزی مخاطبان را نسبت به فجایع خاورمیانه برانگیزد.
شایان فیروزی، امیر نیما الهی و سنا میرجعفری در این نمایش به عنوان بازیگر حضور دارند. همچنین اشکان نجاتی به عنوان آهنگساز، آرین شنیاری به عنوان طراح لباس، احمد سلگی به عنوان طراح نور، مهسا قره خانی به عنوان دستیار کارگردان ،سپیده دمر چلی به عنوان مدیر صحنه و هلما زینعلی به عنوان منشی صحنه به لیلا رستمی یاری می‌رسانند. این نمایش از 6 تا 22 آذرماه ساعت 19 در فرهنگسرای ارسباران به نشانی سیدخندان، ضلع شمال غربی خیابان ارسباران(جلفا) روی صحنه خواهد بود.