دربست، نظام آباد

دگردیسی‌ اتفاق‌های جهان که روزانه با آنها رو به رو هستیم برگرفته از واقعیت‌ها است. واقعیت‌هایی که مسیر زندگی را تعیین می‌کند و آدمی را به سر منزلی رهنمون می‌سازد تا سرنوشت جایگاه ویژه خود را در ذهن نمایان سازد. شاید به جرات بتوان گفت که این نشانه‌ها همه چیز را در دنیا تحت شعاع خود قرار می‌دهد تا این استنباط فراهم آید که لحظات از ابتدا تا انتها در اختیار این مقوله منحصر به فرد قرار دارد و دیگر هیچ.

اشاره به مقوله واقعیت گرایی یکی از داشته‌های مهم و قابل اشاره است که می‌توان از آن طریق به بسیاری از ابعاد این جهان نگاه کرد و هر کدام آنها را مورد بررسی قرار داد. حال باتوجه به این موضوع و استدلال در هنرهای نمایشی از جمله تئاتر امکان رسیدن به چنین درکی در نمایشنامه‌ها و آثار نمایشی به مراتب بیشتر قابل مشاهده است. زیرا که این هنر قابلیت درک در لحظه بودن را برای مخاطب فراهم می‌آورد، درکی که قادر خواهد بود حس همذات پنداری را به عنوان عنصری نهادینه تعریف بدهد و تاثیر زیادی بر ذهن این طیف بگذارد. حال با این تعریف باید گفت روی صحنه آوردن آثاری که با این سبک به نگارش در آمده‌اند مزایایی دارند که ریشه آن برگرفته از مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و هنری است. مسائلی که می‌تواند زاویه‌های تاریک را روشن ساخته و برای مخاطب مشخص سازند که چگونه و چطور شرایط در زمان حال پیش آمده است. شرایطی که عده‌ای را به آگاهی می‌رساند و عده دیگر را به عنوان منتقد در مقابل آن رویداد قرار می‌دهد. البته این دو وجه در همه وقت تعادل ندارند و نوع بازگویی از سوی راوی‌های آن سبب نوسان در تعداد طرفداران هر گروه می‌شود.
در ابتدا شاید باید قلمداد کرد این رویکرد باتوجه به سابقه اهمیت این سبک نمایشی در گذشته با آثار موفق و قابل توجه نمی‌تواند در دنیای مدرن و کنونی آنچنان که باید رنگی به رخساره داشته باشد اما باید این نکته را یادآور شد که هر برهه زمانی شرایط خاص و مخصوص به خود را دارد. نمایش «نظام آباد» با اتکا به این موضوع سعی دارد که دریچه تازه‌ای را بگشاید تا بتواند از آن طریق شرایط را برای پذیرش روایت خود از سوی مخاطب فراهم آورد. در این نمایش از جانب نویسنده کوشیده شده است تا شرایطی برای داستان فراهم شود که بتواند دنیایی که در همین کلانشهر یعنی تهران و در منطقه‌ای که نام نمایشنامه از آن وام گرفته شده است تعریف شود. حال باتوجه به اهمیت موقعیت جغرافیایی که برای این اثر در نظر گرفته شده بسیاری از داشته‌ها و خصوصیات آن منطقه در نحوه بیان روایت، جنس بازی‌ها، طراحی صحنه و لباس نیز تاثیرگذار است. زیرا که اگر این هماهنگی در درام و موارد آن وجود نداشته باشد جریان اصلی از مسیر خود خارج می‌شود و هدف اثر توان بازگویی را نخواهد داشت. در واقع موقعیت جغرافیایی که برای این متن نمایشنامه در نظر گرفته شده است به نوعی نقشه راه را به دست مخاطب می‌دهد تا بتواند اهمیت موضوع آن را درک کند و بداند می‌تواند شانه به شانه بازیگران در مسیر روایت گام بردارد. البته این تمهید و ترفند قابلیت دیگرش آن است که تنها به محدوده خاصی تعلق ندارد و می‌تواند در هر جایی قصه‌ای را بیان کند. حال واقعیت گرایی در این نمایش سبب شده است که لحن و زبانی که برای بازیگران در نظر گرفته شده بسیار به نوع بیان روزمره در بین مردم جامعه نزدیک است. در واقع تعریف لحن این اثر سبب شده که بازیگران خود را در فضای نمایش رها سازند و روان با یکدیگر ارتباط برقرار کنند تا روال منطقی اثر سیر مشخص خود را طی کند.
نمایش «نظام آباد» بر اساس خصوصیت خود بسیار به روایت متکی است. زیرا که جریان سیال اتفاق‌ها و موضوعات آن در قصه و داستان نمی‌گنجد تا از آن طریق مسبب پیش آمدن لحظات موردنظر باشد. حال باید این گونه را بیان داشت که مقوله روایت در این اثر حکم سُکان را دارد، زیرا کنش‌ها و واکنش‌های بازیگران و انتقال آنها به مخاطب تنها از این طریق ممکن است. البته از زوایه مخالف یعنی جایگاه مخاطبان در صورت نبود این تمهید احتمال نوسان حسی بسیاری وجود داشت. از دیگر نکات قابل اشاره در این نمایش باید به طراحی صحنه آن اشاره داشت که بر اساس سبک موردنظر در اثر کوشیده شده است که همه چیز همچون اشیا و وسایلی که روزانه با آنها سر و کار داریم در صحنه وجود داشته باشد. البته نگاه و هدایت کارگردان اثر در برآورده ساختن اهداف نویسنده و انتقال آن به جایگاه مخاطبان از جمله مواردی است که باید از آن نام برد و امیدوار بود که داشتن این رویکرد به فراموشی سپرده نشود.
اهمیت دیگری که در این نمایش وجود دارد آن است که در روایت واقع گرایی، نویسنده تعلیقی را برای ذهن مخاطب پیش می‌آورد که آن را ابتدا در فضای گروتسک تعریف می‌دهد و در انتها با به پایان رساندن اتفاق‌هایی که در خط سیر روایت بوده است با شگردی آن را گره گشایی می‌کند.
در انتها باید یادآور شد پرداختن به مسائل روز از هر نوع و روشی می‌تواند سبب شود تا مخاطب بیشتر از قبل به تئاتر روی خوش نشان دهد. تفاوت سبک و نوع اجرا این قابلیت را برای بهتر دیدن و بهتر شنیدن دو چندان خواهد کرد.

منبع: ایران تئاتر