گفتگو با لادن نازی کارگردان نمایش «لباس جدید پادشاه»
تلاش برای خارج شدن از دور باطل تاریخ
گفتگو از آرمان راهگشا
چاپ شده در روزنامه ایران
۱۴۰۰/۱۲/۱۴
کارگردانی تئاتر در ایران حرفه‌ای است دشوار و کمابیش مردانه. اما با نگاهی اجمالی به تاریخ تئاتر این مملکت می‌توان زنان با استعداد و شجاعی را یافت که با گروه اجرایی خویش توانسته‌اند پیشنهادات تازه‌ای را برای تماشاگران مشتاق هنرهای نمایشی به ارمغان آورند. لادن نازی که سابقه بازیگری را هم در کارنامه خود دارد، در چند اجرایی که کارگردانی کرده، نشان داده که چگونه در تلاش است مواجهه‌ای انتقادی و خیال‌پردازانه با روایت رسمی از تاریخ داشته باشد. نمایش «لباس جدید پادشاه» که به زندگی احمد شاه قاجار در سفر به فرنگ می‌پردازد مبتنی بر همین رویکرد روایی است و سیمای تازه‌ای از این شاه ناکام قجری برای مخاطبان ترسیم می‌کند. مردی سرگردان میان سنت‌های شرقی با عقلاتیت خودبنیاد غربی که برای پذیرفته شدن نزد دربار امپراطوری استعمارگر بریتانیایی، مجبور ... دیدن ادامه ›› شده در باب لباسی که قرار است بر تن کند، دست به انتخاب ناگزیری بزند. به هر حال قرن نوزدهم میلادی اوج مداخلات استعماری امپراطوری‌های غربی است و به نوعی تلاش برای یافتن بازارهای اقتصادی تازه. کشور پهناور ایران نیز از این مسئله مستثنی نبوده و نمایش «لباس جدید پادشاه» روایتی است تماشایی از این مواجهات سیاسی. در ادامه گفتگو با لادن نازی را می‌خوانید. یکی از کارگردانان عمل‌گرای این روزهای تئاتر ما.


پرسش اول – گویا کارگردانی نمایش «لباس جدید پادشاه» برای شما چالش برانگیز بوده، منظورم مربوط به شرایط تولید، حوادث اجتماعی و حتی همه‌گیری ویروس کرونا است. در این رابطه توضیح بدهید.
پاسخ اول - پیش تولید نمایش «لباس جدید پادشاه» از اردیبهشت سال ۹۸ آغاز و بعد از تمرینات پیوسته و تغییرات بسیار در طراحی حرکت، میزانسن‌ها، متن و عناصر وابسته دیگر، در آبان همان سال به روی صحنه رفت. خوشبختانه با کمک دراماتورژ و نویسنده توانا به یک نمایش منسجم و با استانداردهای تقریبا بالا رسیدیم. اما نمایش و گروه با اتفاقات ناخوشایندی مواجه شد. تعطیلی اینترنت در آبان ۹۸ امکان تبلیغات و حتی بلیط فروشی را از ما گرفت و تقریبا جامعه تئاتری و علاقه‌مندان تماشای تئاتر از تاریخ اجرای ما و آغاز آن بی اطلاع بودند. یک هفته از اجرای ما به این منوال گذشت و ما مجبور شدیم فقط پانزده شب به روی صحنه برویم. بعد از آن کرونا آمد و تئاترها تعطیل شدند. و زمانی که شرایط بهتر شد، در تاریخ ۷ فروردین ۱۴۰۰ برای دومین بار به روی صحنه سنگلج بازگشتیم که این بار هم با وضعیت قرمز تهران و کرونا دلتا مواجه شدیم و کار متوقف شد. بعد از ۹ ماه در بهمن ۹۸ بار دیگر به صحنه بازگشتیم و این بار جشنواره فجر باعث توقف ده شبه اجرای ما شد. بعد از جشنواره قرار بود ما فقط ۱۰ شب دیگر یعنی تا ۶ اسفند اجرا برویم اما به علت استقبال بی‌سابقه از اجرا تا بیستم اسفند ما تمدید شدیم. باید اضافه کنم که این اجرا بالاخره یک روی خوش به خود دید و خدا را شکر به اندازه کافی این روزها دیده می‌شود. فرصت خوبی است از سرکار خانم پریسا مقتدی برای توجه و لطفشان تشکر کنم.


پرسش دوم – به لحاظ اجرایی این نمایش چه پیشنهادی برای تئاتر ما دارد؟ بحثم ناظر بر استفاده از عروسک، شیوه نمایش ایرانی و تلفیق آن با فضای پسامدرنیستی نسبت به تاریخ و احمد شاه است. این فضای متکثر اجرایی بنابر چه ضرورتی مورد استفاده قرار گرفته؟
پاسخ دوم - در جواب به این پرسش باید بگویم هر تئاتری به شدت بازتاب شخصیت و سلیقه و دانش یک کارگردان است‌. به طور حتم در نمایش «لباس جدید پادشاه» خوب یا بد، این سه عنصر بسیار دخیل بوده‌اند. من در زندگی شخصی انسان بسیار خیال‌پردازی هستم، به جادو، رویا، تاریخ و ادبیات علاقه دارم. برای رفتن به دل تاریخ و یک بستر تا حدودی مستند و البته جدی، به یک عنصر لطیف نیاز دارم تا بتوانم آن را بر روی صحنه تئاتر قابل اجرا و به نوعی قابل تحمل کنم. مخاطب در کنار آنچه که می‌بایست تماشا کند که اغلب چندان خوشایند هم نیست، بهتر است لحظاتی داشته باشد بهره‌مند از حظ بصری. مخاطبی که موسیقی خوب گوش کند و جادو ببیند. می‌گویم جادو، چون مگر می‌شود اسم‌ تئاتر را آورد و به جادو فکر نکرد. برای جادو و خیال پردازی، عناصر صحنه‌ای چون نور، سایه، صدا، بازیگر و عروسک را می‌توان اضافه کرد. عروسک یک جهان است، یک رشته تحصیلی و یک تکنیک مهم و اثرگذار. چیزی که به اشتباه هنگام نام بردن از مفهوم عروسک به ذهن متبادر می‌شود «تئاتر کودکان» است. اما تئاتر عروسکی یکی از متنوع‌ترین و هنری‌ترین‌ زیر شاخه‌های هنر نمایش است که با آن ‌می‌شود روی صحنه به جهان جادو سفر کرد. گذشته از آن سلیقه‌ام در هدایت بازی و استفاده از اشیا، فاصله گرفتن از رئالیسم سنتی است. در این کار همه چیز بر اساس رئالیسم استایلایزد (شیوه‌دار) پیش می‌رود. همه عناصر مثل یک «‌اثر پروانه‌ای» بهم‌ مرتبط و متصل است و هیچ چیز و هیچ کس به شکل مجزا و انفرادی کار خودش را نمی‌کند.
پرسش سوم – نمایش «لباس جدید پادشاه» تلاش دارد نگاهی انتقادی و کمیک به تاریخ داشته باشد، از این باب نگاه شما به گذشته ایران و بار سنگین تاریخ که بر گرد همگی ما نشسته چیست؟
پاسخ سوم - عمیقاً اعتقاد دارم تاریخ یک دور باطل است و حتما می‌شود آن را از این دور خارج کرد.
مسئله نمایش «لباس جدید پادشاه» برای من هر چه که باشد، اما برای مخاطبان این اجرا بسیار آشنا و ملموس است. البته بهتر است به جای نگاه کمیک که ذکر کردید این گونه توضیح بدهم که «لباس جدید پادشاه» یک طنز انتقادی است.
پرسش چهارم – آینده تئاتر در ایران را چگونه می‌بینید؟ در جایگاه یک کارگردان زن، آیا شرایط تولید تئاتر سخت‌تر است؟
نمی خواهم از منظر جنسیتی به این قضیه نگاه کنم، اما فکر می‌کنم در یک سیستم مردانه، کار برای زنان دشوار‌تر است، اما شاید همین سختی‌ها را همکاران مرد من هم متحمل شده باشند. بهتر است، بگوییم تئاتر کار کردن بسیار سخت است در این زمانه و من به شخصه آینده مناسبی برای تئاتر در ایران‌ نمی‌بینم. تئاتر به کالای لوکسی تبدیل شده است که معیار ارزشگذاری‌اش، گیشه و میزان فروش است. هر چند مخاطب در نهایت کار خوب را پیدا می‌کند و بهتر است این نکته را بگوییم در نهایت کار خوب مخاطب خویش را پیدا می‌کند. در هر صورت هزینه‌های بالا، سختی و مشکلات زندگی و موارد بسیار دیگر، باعث شده که تئاتر در الویت چندم یک تئاتری یا مثلاً یک ‌بازیگر قرار بگیرد و حتی کم کم فراموش شود. تئاتر عشق است اما باید به یک شغل و منبع درآمد درست و پاک تبدیل شود، متاسفانه فرآیند تولید تئاتر این روزها به سمتی سوق پیدا کرده که گویا بدون داشتن ستاره و تبلیغات آن چنانی، خطر نادیده گرفته شدن نمایشی که بر صحنه آوردی به شکل مدوام تو و گروه اجرای‌ات را تهدید می‌کند. تنها چاره شاید در تولید نمایش با کیفیت باشد که تعریفش سینه به سینه بچرخد و در نهایت دیده شود.

▪︎▪︎به اطلاع عزیزان می رساند، نمایش 《لباس جدید پادشاه》به کارگردانی لادن نازی و نویسندگی فرزاد فخری زاده به علت استقبال تماشاگران محترم، برای بار دوم و به مدت یک‌ هفته دیگر تمدید شد و فروش بلیط، از جمعه ۱۳ اسفند ماه، ساعت ۱۲:۰۰ امکان پذیر خواهد بود▪︎▪︎

¤قابل ذکر است که این‌ نمایش دیگر تمدید نخواهد شد.¤

به اطلاع عزیزان می رساند، نمایش لباس جدید پادشاه به دلیل استقبال تماشاچیان و مخاطبان گرامی به مدت یک هفته و تا ۱۳ اسفند ماه تمدید شده و امکان خرید بلیط این نمایش، به کارگردانی لادن نازی و نویسندگی فرزاد فخری زاده، در روزهای هشتم، نهم و دهم اسفند ماه با رعایت فاصله گذاری اجتماعی، برقرار خواهد بود.

آران قادرپور، از اعضای انجمن منتقدین خانه تئاتر

لباس جدید پادشاه به نویسندگی فرزاد فخری زاده و کارگردانی لادن نازی شبهای پایانی اجرا را بر صحنه تالار سنگلج سپری می کند.
درسال 1301ه.ش مجلس شورای ملی قانون استعمال البسه وطنی را تصویب می کند. در همان دوران احمد شاه قاجار سفری به انگلستان دارد. در این سفر او ناچار است لباسی دیپلماتیک که توسط خیاط انگلیسی دوخته می شود را بر تن کند. لباس جدید پادشاه عنوان یکی از داستانهای معروف نویسنده دانمارکی هانس کریستین اندرسن است که در 1837 در مجموعه قصه های پریان این نویسنده منتشر شده است. اجرای تصویرهایی با لباس های رنگی همان مفرح بودن را به نمایش می دهد که در قصه اصلی با همین عنوان سرگرممان می کند. داستان واقعی است . بخشی از تاریخ معاصر ایران است و اواخر حکومت قاجار. قصه به تناسب پیش می رود و اجرا به پیام طنزآمیز آن فرم می دهد. حضور عروسکها و اجرای دلبرکان و ظاهر شدن باربی قد بلند و مو بلوند نیز به نمایش باری فانتاستیک می دهد. آنچه که در این اجرا نقش دارد بازی های زبانی است که متن بر دوش بازیگران گذاشته است . دیالوگهای فارسی و انگلیسی که به اندازه کافی رویشان زمان سپری شده است. در این نمایش بازیگران به درستی به زبان انگلیسی صحبت می کنند.جمله هایی که قرار است وجه کمدی به نمایش بیفزاید را به انگلیسی یا فارسی و انگلیسی ادا می کنند و این بازی زبانی قابل مشاهده است. لحن ادای جملات انگلیسی و تلفظ ها دقیق و کار شده است. مشخص است که به روی این قسمت بازی زبانی به دو زبان وقت کافی سپری شده است. حتی صداسازی بازیگران و تلفظ های درستشان بخش مهمی از بازی کاراکترهایی مثل کریزن، احمدشاه، حاجی و خیاط انگلیسی است. البته این به نیاز متن برمی گردد و تکنیکی کمک به برجسته ... دیدن ادامه ›› تر کردن کمدی نمایش به شیوه مدرن خود را دارد. طراحی لباس متنوع، رنگدار و تخیل برانگیز است. تماشاچی لباس جدید پادشاه در لحظات متنوعی از اجرا می خندد، در طول اجرا به خوبی می تواند داستان واقعی آن را که به زبان و اجرایی طنز به اجرا درآمده است را دنبال کند و به واقعیت تاریخی بخشی از تاریخ معاصر ایران علاقه مند شود. لباس جدید پادشاه فریاد ایران ایران سر نمی دهد اما آن قدر قدرتمند بر صحنه تالار سنگلج ظاهر می شود که بتواند تماشاچی خود را به خواندن سرود وطن ای هستی من سالار عقیلی که در پایان نمایش پخش می شود را در اینجا با خود همراه کند.

در 28 بهمن ماه 1400 ساعت 4 بعد ازظهر تماشاخانه سنگلج نشست نقد نمایش لباس جدید پادشاه با حضور منتقدین عرصه تئاتر جناب آقای رضا آشفته و خانم ها فریال آذری، سپیده اسکندر زاده، شادی جاوید برگزار گردید همچنین کارگردان اثر خانم لادن نازی، نویسنده اثر آقای فرزاد فخری زاده و دراماتورژکار آقای محسن خیمه دوز نیز در این نشست حضور داشتند.
جناب آقای آشفته به بررسی ژرف ساخت اثر پرداخته و آن را متنی در خور با پتانسیل جهانی شدن معرفی نمودند. همچنین اثر را از منظر نماد شناسی و نشانه شناسی و محتوا مورد نقد قرار داده. همچنین تاریخ احمد شاه و مسئله استعمار، ریشه های استعمار و کلیت نمایش نامه را بررسی کردند و لباس را برابر با هویت ایرانی دانسته و انتخاب احمد شاه و نه پادشاه دیگری را تشخیص هوشمندانه ای بیان کردند.
سرکار خانم فریال آذری به بررسی شخصیت نقش اول قصه احمد شاه قاجار از منظر روان شناسی اگزیستانسیال پرداخته و وجوه شخصیتی قهرمان قصه را بررسی نمودند. و مسئله از دید مسئولیت گریزی، اختلال اضطراب جدایی کودکی که ماحصل تبعید والدین به مسکو و پرورش یافتن توسط نایب السلطنه ها که در واقع نگاه آ؛مرانه و نه پدرانه و یا دلسوزانه به احمد شاه داشتند پپرداخته و تمایل او به سفرهای مکرر را از باب مسئولیت گریزی و همچنین افسردگی عمیقی که در نوجوانی در وجودش نهادینه گردیده را بیان نمودند و همچنین به بررسی تقابل تاثیر فرهنگ و هنر واثرات آن بر روی یکدیگر پرداختند.
پس از آن سرکارخانم شادی جاوید به نماد شناسی عنصر لباس و شخصیت خیاط پرداخته و همچنین به نقد فرم گرایانه و تاثیر استعمار در شکل گیری رخدادهای اثر پرداختند. و به برخی از مشکلات اجرا اشاره نمودند. و درباره به کاربردن زبانهای مختلف در اثر با غلطهایی که گاه فاحش و نه طنز می نمود را مورد نقد قرار ... دیدن ادامه ›› دادند.
در نهایت سرکار خانم سپیده اسکندر زاده به نقد موقعیت های پسا استعماری و پست کلونیا و تقابل سنت و مدرنیته، بررسی نگاه غرب و شرق نسبت به یگدیگر و تنش های موجود در این تقابل که منجر به طنز شده و این نگاه طنز آمیز در اثر پرداختند.
و در حاشیه جلسه نقد به مفاهیم پایه ای من باب هنر، هنرمند، بسترهای موجود، دیده شدن هنرمند و اثرش و همچنین تبعات به فراموشی سپردن فرهنگ و هنر که در جامعه موجب برافروختن شعله های خشم دیکتاتوری نزاع و جنگ افروزی می شود پراخته شد.

به اطلاع عزیزان می رساند، امکان خرید بلیط نمایش لباس جدید پادشاه، به کارگردانی لادن نازی و نویسندگی فرزاد فخری زاده، در روزهای اول، دوم و سوم اسفند ماه با رعایت فاصله گذاری اجتماعی، برقرار شده است.

به اطلاع عزیزان می رساند، هم اکنون امکان خرید بلیط نمایش لباس جدید پادشاه، به کارگردانی لادن نازی و نویسندگی فرزاد فخری زاده، در روزهای پنجشنبه ۲۸ بهمن ساعت ۱۹ و جمعه ۲۹ بهمن، در دو سانس ۱۷ و ۱۹ و با رعایت فاصله گذاری اجتماعی، برقرار شده است.

مروری بر نقد و بررسی های 《لباس جدید پادشاه》

به قلمِ محمد حسین میربابا


دست گذاشتن روی موضوعات تاریخی کار پر ریسکی است. لادن نازی و فرزاد فخری زاده این ریسک بالا را پذیرفته و مقطعی از تاریخ ایران را به صحنه آورده‌اند. البته مقطعی که شاید از حیث سوژه‌ی تاریخی (احمدشاه قاجار) اهمیت زیادی نداشته باشد. اما با تبدیل کردن آن به استعاره به‌نوعی پای تاریخ قبل و بخشی از تاریخ بعد را هم وسط کشیده‌اند. آنچه این نمایش را برای سازندگان آن پرمخاطره‌تر کرده است نگاه طنز ایشان به روایت است. پس همین‌که خطر اجرای نمایشی تاریخی را به جان خریده‌اند یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های هنرمند که در دوران کنونی مغفول مانده است را با خود حمل کرده‌اند. شجاعت! هرچند نمایش‌های طنز تاریخی امکان تأویل‌های متفاوتی را دربردارد، اما مؤلف اثر نمی‌تواند به حکم اینکه فضای تفسیر باز است از بار مسئولیت آن شانه خالی کند. این نمایش نیز همین است. ... دیدن ادامه ›› نمایشی که می‌تواند مخاطب را به این نتیجه برساند که خب لادن و فرزاد هم همان جمله‌ی تکراری که همه چیز کار انگلیسی‌هاست را تکرار کرده‌اند. بخصوص که بیانیه‌ی آخر نمایش که از زبان احمدشاه مخلوع قرائت می‌شود در فضایی خارج از طنز کلی حاکم بر نمایش اتفاق می‌افتد. اما نمایش روی دیگری هم دارد. نمایش تاحدی می‌تواند آینه‌ی وضعیت معاصر ما در نگاه به تاریخ یکصد سال اخیرمان باشد. و مگر کار هنر هرگاه دست روی مقطعی تاریخی می‌گذارد جز این است که پای تاریخ را به اکنون بازکرده و از زمان معاصرش پرسشی تاریخی بپرسد؟ اگر کمی با مصامحه به این نمایش نگاه کنیم و آن‌را زیر سایه‌ی سترگ سانسور ببینیم که جز این نیست، می‌توانیم این قسم از پرسش‌گری اثر را تخیل کنیم. پس نمایش برای دور زدن تیغ سانسور هم امکان‌های تخیل مخاطب را در خودش جا داده و هم اینکه از مخاطب خود انتظار این تخیل را دارد. تخیلی که پای این گذشته‌ی یکصد ساله را به اکنون و دوران معاصر باز کند

از‌این رو می‌توان این مؤلفه‌ها را به جهان نمایش الصاق کرد. فقدان مردم، استبداد تاریخی، تاراج ملی، میل حاکم بجای مصلحت امور، بستر مناسب برای رشد سفاکان و هرزگان و... ردپای چنین مؤلفه‌هایی به وضوح در نمایش پیداست و انتظاری که از مخاطب می‌رود پیگیری آن‌ها تا دوران معاصر است. نکته‌ی مهم دیگر وجه فرمال اثر است. لادن نازی نسبت به نمایش قبلی خودش یعنی شاهکار جمالزاده یک رشد چشمگیر در کارگردانی داشته است. البته که نمایش شاهکار نیز بسیار دیدنی و از بهترین نمایش‌های سال گذشته بود. اما اگر در آن نمایش بخصوص در بازی‌ها ضعف‌هایی مشاهده می‌شد، بازی‌های نمایش لباس جدید پادشاه کم نقص، حرفه‌ای چشم‌نواز و بسیار دیدنی بودند. نکته‌ی دیگر اینکه هرچه نمایش شاهکار به اقتضای روایت و رویکرد کارگردان تلاشی برای نمود تکنیک‌های مختلف تئاتری بود، لادن نازی در این نمایش نسبت به اثر قبلی موضعی مینیمال در کارگردانی اتخاذ کرده است. از این نظر چه در تعویض صحنه‌ها و چه میزانسن‌ها دیگر شاهد یک شلوغی و بهم ریختگی نسبی نبودیم. کارگردانی شسته و رفته و بسیار دقیق لادن خط‌کش او را در طراحی بسیاری از میزانس‌ها و صحنه‌ها نشان می‌داد.البته کارگردان بدرستی توانسته است این خط‌کش را میان خطوط میزانسنی محو کند. از این نظر فرم بسیار قابل تأملی به این اثر بخشیده که با نگاه تکرار دَوَرانی تاریخ در میزانسن‌هایی که سطح صحنه را به خطوط موربی تبدیل کرده بود که حضور شاه به‌عنوان محور این اثر تقریبا تمام فضاهای میزانسنی را پوشش می‌داد همخوانی داشت. لادن بسیار هوشمندانه نگاه درستی به طراحی میزانسن انتخاب کرده بود و میزانسن‌ها برگرفته از بازنمایی جهان تاریخی اثر بودند. خطوط صافی که شاه و مستشار انگلیسی و وزیر کابینه را در یک خط قرار می‌داد و مسئله‌ی قدرت را بخوبی بازنمایی می‌کرد. شاهی که به‌واقع شاه نیست و قدرتی برتر نسبت به مستشار خارجی و حتی وزیر کابینه‌اش به‌حساب نمی‌آید. همین میزانسن‌ها با حضور زنان دربار یا صحنه‌های تخیل شاه بخوبی به میزانسن‌های دایره‌ای تبدیل شده است. تفکیک میان فضاهای واقعی و تخیل احمدشاه با تمهیدات میزانسنی و نور بخوبی در نمایش اتفاق افتاده است که این نشان از درک بالای کارگردان از تکنیک و شناخت درست از جهان اثر دارد. درکل در این برهوت تئاتر ایران که بجای مقابله با تاریکی دوران معاصر از آن ارتزاق می‌کند، این نمایش و دغدغه‌ی مؤلفان آن نشان از یک اتفاق تئاتری در حاشیه‌ی این روزهای تئاتر ایران که همان سنگلج است دارد.

*آغاز پیش فروش بلیط سه شب اول 《لباس جدید پادشاه》**
لباس جدید پادشاه، به نویسندگی فرزاد فخری زاده و کارگردانی لادن نازی، همزمان با پایان اجراهای جشنواره بین المللی تئاتر فجر در سالن سنگلج، یعنی از
۲۵ بهمن،
به روی صحنه باز می گردد.
عجله کنید که در اجراهای محدودی وقت هست که با ما به جهان‌ جادو سفر کنید. ???‍♀️
شایان ذکر است، شما می توانید پنجشنبه و جمعه هر هفته در دو سانسِ
۱۷ و ۱۹،
از سایت تیوال بلیط تهیه بفرمایید

به اطلاع می رساند، فروش سه شب اول (دور دوم) این‌ نمایش از هم اکنون در سایت تیوال، برقرار است.